نیما و فصل بهار (شعر)
((در وصف بهار و نعت علي(ع))
باز آمد نوروز و مه دلبر و ساغر زان گشته همه باغ پر از ساغر و دلبر
بس گل شكفيده است ز هر جانب بستان غنچه دميده است به هر گوشه ي ره بر
آن ماند زلفيش بدان شوخ دلآ اين ماند و بالاش بدان يارك لاغر
خيري همه خون مي چكد از جاي به جايش بسكه نشسته است بر لاله ي احمر
گر ديده فرو بندم در دل گذرندم ور زانكه گشايم بدر آيندم در سر
لاله به مثل همچو يكي مجمر آتش خرمن به صفت همچو بتي در بر مجمر
گر كرد هزيمت ز بهار آيت سرما نشگفت مگر ديدش در عدت و لشگر
بنماي همه آلت و هر ساز كه بودش در تاخت سوي ديگر پرداخت مهسكر
با لشگر با جان چه كند لشگر بي جان بي خواسته چون سازد با مرد توانگر
ديروز چمن بود چنان از يخ و از زاغ كابلق شده بودش به هزيمت بر و پيكر
و امروز چنان است كه آن ابلق از ياد بر دست چو از ياد من انديشه ي ديگر
اين جمله عهد از ره وجدست و جواني ست چون باغ گرت نيز جواني ست بياور
نيرنگ بهاري همه اين نقش نگاريد تا تو ننگاريش دگر نقش برابر
مگذاري انديشه ي باطل زندت راه بر باطل نائي به چنين روز مكدر
بر سايه امرود نشين ساز و طرب ده جا بَر بَرِ خيري و بر سوسن بگذر
شمشير زبان را به نيام اندر دركش گر باده خور آيي به تا مرد سخنور
وز زانكه سخن داري مي دار حسابش چونانكه حساب مي در گردش ساغر
اين تر شكري چيست ترا با سخن تو مي دار لب از معني لايق بشكر تر
تا چند صفت كردن از سوسن و نسرين صد بارش برگيرد دوصد بارش بشمر
چون جاي به مقصد نبري هان چه كند سود چستي و سبكخيزي مركوب تكاور
بر مايه زيان خواهد كردن مردي كو مايه نياندازد در كاري در خور
گرچند كه بي مي نزيد مردم دانا ور چند نخوردستم از خواهش بي مر
خواهم كه بماند دلك از راه دگر مست خواهم كه بگردد سرم از باده ي ديگر
خواهي سخنم تلخ شنو خواهي شيرين خواهي همه سودآور، و خواهي همه ضر
تو در پي آني چه سرايم كه پسندي من بر سر آنم چو برآرم كه دهد بر
من دل همه در كار نگاريني دارم در ديده تو تا چه نمايد خوش و دلبر
گو خود نه بهارست ولي خيره مپندار بستستم بر خيره سخنهام به زيور
هر دم كه در انديشه ي آن ماه جبينم با جلوه بهاري ست مرا تازه برابر
هر صبح برآرد سر مهر من از مهر آنگه كه برآرد سر خورشيد ز خاور
نوروزم باشد چو بد روز كنم نو با تو كندم ياد وي انديشه ي مضطر
با يادش هر قوت رفته به من آيد چون آب كه بار آيد پرواز به فرغر
بر ديده چو آن مه به تمنا بنشانم مهتاب شبي دارم و بستاني نوبر
حيراني ام افزايد و با حيرت چندين درمانم هم در دل و از حيرت آخر
او را چه بنامم كه بود نام سزاوار اورا چه ستايم كه بود آتش در خور
گر مردش خوانم چكنم مردمي اش را ور مردم چون دارم اين گفته مصور
برنايم اندر صفتش گفتن از ايراك من همه صفتش گويم از آن است فراتر
اين كار ز من نايد و رنج آوردم دل چون يادش بر دل گذرد فكرش در سر
ياد وي هر رنگ براندازد از دل فكر وي هر نقش گريز انداز بر بر
بر ديده ي من خندد چون شوكت نوروز واندر برم استاده چنان سد سكندر
مهرش همه با جانم و با جانم مستور رويش همه اندر دل و در دل شده مضمر
او سر ضمير است كش افشا نتوان كرد افشا شدنش خواهد اگر طبع فسونگر
گر خواهم ماند ندهد دل كه بمانم ور خواهم گويم سخني نيست برابر
با يادش و با فكرش سخت اندر مانم چون فكرش و يادش به من ماند اندر
اسباب سخن نيست چه سازم من بيدل گر چند در اين شهر منم مرد سخنور
بر منبر چونم اگر اينست سخن به باز آيد سرگشته از اين راه به من بر
بگذار دلم گفت چو برنايي بگذار بگذر تو هم اي دل به دلم گفتم بگذر
من با سخن كعب هم آوايم (مدحش هم بر سخنم هست نه داماد پيمبر)1
آري كه بهار است، مرا آور نزديك زينگونه مي ناب و از آنگونه كه دلبر
هرگز نبود كاين طربم بگذرد از يار روزي نبود كو فتدم از ره خاطر
ما اهل زمانيم كه مرده است در او مرد گر زانكه نه مرده است به چشم منش آور
بر مرد نه وقعي بنهاديم و از اين است هر روزي با خيلي نامرد برابر
گو مرد كسي باشد اگر من به خطايم ور نيست مرا شرم از اين پرسش بهتر
اين شعر بر آن وزن نمودم كه نموده است قاآني پندار نه جز او كس ديگر:
(ماه رمضان آمد اي ترك سنمبر برخيز و مرا خرقه ي سجاده بياور)
نيما يوشيج
بس گل شكفيده است ز هر جانب بستان غنچه دميده است به هر گوشه ي ره بر
آن ماند زلفيش بدان شوخ دلآ اين ماند و بالاش بدان يارك لاغر
خيري همه خون مي چكد از جاي به جايش بسكه نشسته است بر لاله ي احمر
گر ديده فرو بندم در دل گذرندم ور زانكه گشايم بدر آيندم در سر
لاله به مثل همچو يكي مجمر آتش خرمن به صفت همچو بتي در بر مجمر
گر كرد هزيمت ز بهار آيت سرما نشگفت مگر ديدش در عدت و لشگر
بنماي همه آلت و هر ساز كه بودش در تاخت سوي ديگر پرداخت مهسكر
با لشگر با جان چه كند لشگر بي جان بي خواسته چون سازد با مرد توانگر
ديروز چمن بود چنان از يخ و از زاغ كابلق شده بودش به هزيمت بر و پيكر
و امروز چنان است كه آن ابلق از ياد بر دست چو از ياد من انديشه ي ديگر
اين جمله عهد از ره وجدست و جواني ست چون باغ گرت نيز جواني ست بياور
نيرنگ بهاري همه اين نقش نگاريد تا تو ننگاريش دگر نقش برابر
مگذاري انديشه ي باطل زندت راه بر باطل نائي به چنين روز مكدر
بر سايه امرود نشين ساز و طرب ده جا بَر بَرِ خيري و بر سوسن بگذر
شمشير زبان را به نيام اندر دركش گر باده خور آيي به تا مرد سخنور
وز زانكه سخن داري مي دار حسابش چونانكه حساب مي در گردش ساغر
اين تر شكري چيست ترا با سخن تو مي دار لب از معني لايق بشكر تر
تا چند صفت كردن از سوسن و نسرين صد بارش برگيرد دوصد بارش بشمر
چون جاي به مقصد نبري هان چه كند سود چستي و سبكخيزي مركوب تكاور
بر مايه زيان خواهد كردن مردي كو مايه نياندازد در كاري در خور
گرچند كه بي مي نزيد مردم دانا ور چند نخوردستم از خواهش بي مر
خواهم كه بماند دلك از راه دگر مست خواهم كه بگردد سرم از باده ي ديگر
خواهي سخنم تلخ شنو خواهي شيرين خواهي همه سودآور، و خواهي همه ضر
تو در پي آني چه سرايم كه پسندي من بر سر آنم چو برآرم كه دهد بر
من دل همه در كار نگاريني دارم در ديده تو تا چه نمايد خوش و دلبر
گو خود نه بهارست ولي خيره مپندار بستستم بر خيره سخنهام به زيور
هر دم كه در انديشه ي آن ماه جبينم با جلوه بهاري ست مرا تازه برابر
هر صبح برآرد سر مهر من از مهر آنگه كه برآرد سر خورشيد ز خاور
نوروزم باشد چو بد روز كنم نو با تو كندم ياد وي انديشه ي مضطر
با يادش هر قوت رفته به من آيد چون آب كه بار آيد پرواز به فرغر
بر ديده چو آن مه به تمنا بنشانم مهتاب شبي دارم و بستاني نوبر
حيراني ام افزايد و با حيرت چندين درمانم هم در دل و از حيرت آخر
او را چه بنامم كه بود نام سزاوار اورا چه ستايم كه بود آتش در خور
گر مردش خوانم چكنم مردمي اش را ور مردم چون دارم اين گفته مصور
برنايم اندر صفتش گفتن از ايراك من همه صفتش گويم از آن است فراتر
اين كار ز من نايد و رنج آوردم دل چون يادش بر دل گذرد فكرش در سر
ياد وي هر رنگ براندازد از دل فكر وي هر نقش گريز انداز بر بر
بر ديده ي من خندد چون شوكت نوروز واندر برم استاده چنان سد سكندر
مهرش همه با جانم و با جانم مستور رويش همه اندر دل و در دل شده مضمر
او سر ضمير است كش افشا نتوان كرد افشا شدنش خواهد اگر طبع فسونگر
گر خواهم ماند ندهد دل كه بمانم ور خواهم گويم سخني نيست برابر
با يادش و با فكرش سخت اندر مانم چون فكرش و يادش به من ماند اندر
اسباب سخن نيست چه سازم من بيدل گر چند در اين شهر منم مرد سخنور
بر منبر چونم اگر اينست سخن به باز آيد سرگشته از اين راه به من بر
بگذار دلم گفت چو برنايي بگذار بگذر تو هم اي دل به دلم گفتم بگذر
من با سخن كعب هم آوايم (مدحش هم بر سخنم هست نه داماد پيمبر)1
آري كه بهار است، مرا آور نزديك زينگونه مي ناب و از آنگونه كه دلبر
هرگز نبود كاين طربم بگذرد از يار روزي نبود كو فتدم از ره خاطر
ما اهل زمانيم كه مرده است در او مرد گر زانكه نه مرده است به چشم منش آور
بر مرد نه وقعي بنهاديم و از اين است هر روزي با خيلي نامرد برابر
گو مرد كسي باشد اگر من به خطايم ور نيست مرا شرم از اين پرسش بهتر
اين شعر بر آن وزن نمودم كه نموده است قاآني پندار نه جز او كس ديگر:
(ماه رمضان آمد اي ترك سنمبر برخيز و مرا خرقه ي سجاده بياور)
نيما يوشيج
(1) معب بن زهير در مدح رسول اكرم (ص) گفته: ما ان مدحت محمد بمقالتي / و لكن مدحت و معالتي به محمد
مطالب مرتبط